Als je aan kleuters denkt, denk je niet als eerste aan het aanleren van letters. Je zult waarschijnlijk denken aan spelen, samenwerken, knutselen, bewegen en zingen. Toch is aanleren van letters cruciaal voor de voorbereiding op het leren lezen. Zo vroeg mogelijk ermee in aanraking komen kan geen kwaad en werkt juist bevorderend! Zolang het maar aansluit op de ontwikkelingsfase van het kind.
Speelse activiteiten die de vaardigheden uitlokken
Leren lezen, dat hoort bij groep 3. Voorafgaand aan het kunnen lezen van een woord is het herkennen van een letter en deze letter kunnen verklanken. Al in groep 1 en 2 moet er aandacht zijn voor vaardigheden die nodig zijn om te leren lezen. Geen klassikale leeslessen maar speelse activiteiten die deze vaardigheden uitlokken. In groep 1 en 2 moeten kleuters de ruimte krijgen om zichzelf te ontwikkelen op sociaal, creatief en muzikaal gebied. Lesactiviteiten moeten niet in hokjes worden gestopt. Geïntegreerd lesgeven, waarin meerdere ontwikkelingsgebieden elkaar raken is een meerwaarde.
Houd rekening met de ontwikkelingsfase van de kleuter
Rijpe periode
Een kleuter kan pas nieuwe informatie tot zich nemen op het moment wanneer hij of zij daar rijp voor is. De rijpe periode is voor elke kleuter op een ander moment. Op het moment dat je kleuters meerdere taalactiviteiten tegelijk aanbiedt, worden ze op een positieve manier geprikkeld om met taal bezig te zijn. De ene kleuter zal meer informatie oppikken van een lesactiviteit dan een andere kleuter. Door het instapniveau van je activiteit laag te houden kan ieder kind mee doen met de activiteit. Later kun je differentiëren door kinderen op andere manieren te betrekken bij deze activiteit.
Thematisch werken Of kinderen nou actief of passief deelnemen aan de lesactiviteit, zodra de context van de activiteit betekenisvol is en er meerdere leerdoelen te behalen zijn kan elk kind zich ontwikkelen in zijn of haar eigen fase. Thematisch werken zorgt voor het betekenisvolle karakter van een activiteit. Kinderen kunnen zich verplaatsen in de context waarin de nieuwe informatie zich bevindt, waardoor het laagdrempelig wordt om de nieuwe informatie toe te laten.
Het lespakket De Lettertrein
Om kinderen in groep 3 een goede leesstart mee te geven hebben wij De Lettertrein ontwikkeld. Een compleet lespakket voor de groepen 1 en 2 om kennis te maken met letters. Bij de ontwikkeling van De Lettertrein hebben wij rekening gehouden met het thematische karakter dat aansluit op de meest voorkomende kleuterthema's. Zo kan elke leerkracht De Lettertrein inzetten naast de reguliere lessen. Er hoeft geen vaste volgorde van letters te worden gehanteerd. Een los lesje Lettertrein kan eenvoudig toegevoegd worden aan het lesprogramma én de lesactiviteiten blijven in de context waarin ze al werken. Nieuwe informatie kan daardoor eenvoudiger worden gelinkt aan eerder opgedane kennis. Woordjes, lettertekens en letterklanken worden onbewust opgenomen en overeenkomsten worden aan elkaar gekoppeld.
Help kleuters een handje door gerichte vragen te stellen, zoals:
Hoe klinkt de letter in dit woord?
Waar hoor ik de letter 'a' in het woord appel?
Hoor ik die letter ook in het woord 'pan'?
Zie ik deze lettervorm ook in de geschreven woorden terug?
Observeer
Houd hiermee rekening met de fase waarin een kind zich bevindt. Observeer goed welk kind waar aan toe is en overvraag ze niet met te moeilijke opdrachten. Als je merkt dat een kind mentaal blokkeert, stel de vraag dan anders:
Waar zie je een appel? Wijs hem eens aan.
Spreek het woord eens uit.
Welke klank hoor je vooraan?
Positieve houding en ervaringen
Kinderen maken met De Lettertrein kennis met de eerste fase van het leren lezen. Positieve ervaringen zorgen voor een positieve houding ten opzichte van het lezen. Deze positieve houding is van cruciaal belang voor de volgende fases van het aanvankelijk lezen. Leren lezen is namelijk zelfstandig leeskilometers maken en dat gaat het beste als ze intrinsiek gemotiveerd zijn. Dus help ze met positieve ervaringen.
